(Cadn.com.vn) - Nhóm chiến binh Hồi giáo cực đoan Boko Haram của Nigeria đang tiến hành cuộc nổi dậy tàn bạo nhất tại Châu Phi. Chúng chiếm giữ nhiều khu vực, đe dọa toàn vẹn lãnh thổ Nigeria và đang nhắm mục tiêu nước láng giềng Cameroon. Khoảng 3 triệu người bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng nhân đạo do cuộc nổi dậy 5 năm qua.

Tại sao lại gây chết chóc?

Boko Haram chia thành nhiều phe phái, trong đó phần lớn hoạt động độc lập ở miền bắc và miền trung Nigeria. Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG) ước tính, 6 trong số đó được tổ chức quy mô nhất và tàn bạo nhất hoạt động tại tiểu bang Borno, nơi Boko Haram chiếm hầu hết lãnh thổ. Chiến thuật của nhóm là cử hàng trăm bộ binh vào một thị trấn hay ngôi làng nào đó, buộc quân đội Nigeria phải bỏ trốn, mở đường cho các tay súng chiến đấu ưu tú tràn vào và chiếm lãnh thổ.

Chiến thuật này thay đổi vận mệnh Boko Haram bởi ngay sau khi phát động cuộc khởi nghĩa chống Boko Haram vào năm 2009, lực lượng an ninh Nigeria tuyên bố chiến thắng sau khi giết chết hàng ngàn thành viên, trong đó có cả người sáng lập. Một số tên sống sót chạy sang Algeria, Sudan và có thể Afghanistan tham gia huấn luyện quân sự. Giờ đây, Boko Haram ngày càng tàn bạo.

Tuyển mộ chiến binh

Dân làng nơi Boko Haram chiếm giữ bị buộc phải tham gia nhóm hoặc có nguy cơ bị tàn sát. Nhóm cũng dựa vào bọn tội phạm và côn đồ, “trả tiền để tấn công, hoặc đôi khi là một phần chiến lợi phẩm”, theo ICG. Với lòng trung thành dân tộc mạnh mẽ, hầu hết các tay súng chiến đấu của Boko Haram là Kanuri – nhóm dân tộc thiểu số của thủ lĩnh Abubuakar Shekau. Điều này cho thấy y có sức ảnh hưởng lớn đối với các nhà lãnh đạo truyền thống ở đông bắc Nigeria. Dù chưa rõ Boko Haram có bao nhiêu chiến binh, chỉ ước tính hơn 9.000 thành viên.

Các phần tử Boko Haram. Ảnh: AFP

Tiền đến từ đâu?

Khi Boko Haram tấn công các thị trấn, nhóm thường chiếm lấy các ngân hàng. Năm 2012, quân đội Nigeria cáo buộc Boko Haram tống tiền các doanh nhân, chính trị gia, quan chức chính phủ và đe dọa bắt cóc nếu họ không nộp tiền cho chúng. Một số quan chức Mỹ ước tính nhóm nhận được 1 triệu USD cho việc thả một người Nigeria giàu có. Với người nước ngoài, số tiền cao hơn nhiều. Với những nguồn tiền như vậy, ông Keatinge ước tính thu nhập hàng năm của Boko Haram là 10 triệu USD.

Nguồn vũ khí

Boko Haram tấn công nhiều trạm cảnh sát và các căn cứ quân sự ở Nigeria, giành quyền kiểm soát các kho vũ khí lớn - trong đó có cả xe bọc thép, xe bán tải, súng phóng lựu và súng trường tấn công. Ngoài ra, theo ICG, nhóm mua vũ khí từ bọn buôn lậu vũ khí ở các khu vực vô luật lệ của vùng Sahel rộng lớn. Ngoài ra, nhiều vũ khí mà nhóm đang sở hữu có khả năng đến từ Libya, nơi các kho vũ khí bị cướp khi Tổng thống Muammar Gaddafi bị lật đổ vào năm 2011. Tuy nhiên, theo ICG, hầu hết các quả bom của Boko Haram tương đối thô, được chế tạo từ nguyên liệu rẻ tiền trong nước.

Có thể bị đánh bại?

Boko Haram hiện chuyển hướng từ Maiduguri và các làng lân cận vào khu rừng Sambisa rộng lớn dọc theo biên giới với Cameroon. Nhóm đáp trả bằng cuộc tấn công mới và nắm quyền kiểm soát khu vực rộng lớn. Nếu Boko Haram thành công trong tham vọng lãnh thổ - nắm giữ các thị trấn ở Nigeria, Chad và Cameroon, cuộc xung đột có thể khiến quốc tế phải tham gia. Pháp có khả năng trực tiếp tham gia nhiều hơn vào cuộc xung đột để bảo vệ các thuộc địa cũ.

Liên kết với IS?

Trong đoạn băng công bố hồi năm ngoái, thủ lĩnh Boko Haram Shekau ca ngợi lãnh đạo nhóm cực đoan IS Abu Bakr al-Baghdadi, gọi ông là “Caliph”. Y cũng ca ngợi thủ lĩnh Al-Qaeda Ayman al-Zawahiri, đối thủ của IS. Tuy nhiên, Shekau không cam kết trung thành với cả hai nhóm. Theo các nhà phân tích hàng đầu, nhóm cực đoan Hồi Giáo tại Nigeria này đang tìm cách thu hút sự chú ý của quốc tế. Mối quan hệ vững chắc với các nhóm thánh chiến toàn cầu sẽ tạo thêm sức mạnh cho các chiến dịch bạo lực của Boko Haram.

An Bình

(Theo BBC)